Bevroren online: introductie CD media (1)

Introductie van de audio CD met een vinylplaat en een CD door Joop Sinjou op 17 augustus 1982 (© Sinjou)

Op 17 augustus, 1982 werd de eerste CD audio, Visitors van Abba, geperst in de Philips fabriek in Langenhagen (Duitsland). De uitvinding van de CD betekende een nieuw tijdperk voor de muziekindustrie, maar ook voor de informatie-industrie. Voor de muziekindustrie werd de introductie van de audio CD een overstap van analoog naar digitaal en een kwaliteitsstap met superieure geluidskwaliteit, krasvrije duurzaamheid en draagbaarheid van het product. Maar de audio CD betekende ook innovatie in de digitale amusementswereld, die uiteindelijk leidde tot de lancering van de DVD en de opvolger Blu-ray.
 

Een van de eerste audio CD spelers, een zgn. bovenlader (© Philips)

Philips en Sony werden partners op vrijwillige basis in het CD project. Nadat de beeldplaat door de consument was afgewezen ten gunste van de VHS videoband, gingen de twee fabrikanten van consumentenelektronica met hun ingenieurs bij elkaar zitten om een nieuwe optische audio schijf te ontwerpen en bijvoorbeeld de doorsnee van de schijf te specificeren. Met de oorspronkelijke opslagcapaciteit van de disc werd gemikt op een uur audio content en een schijf diameter van 115 mm. Uiteindelijk werd gekozen voor 74 minuten, genoeg om Beethoven’s negende symfonie te beluisteren. Over het gat in de schijf was men het snel eens: het zou zo groot worden als een dubbeltjesmunt uit het guldentijdperk. In 1980 werd de nieuwe standaard van Philips en Sony vastgelegd in het zgn. Red Book.   

Op de hekgolf van het succes van de optische audioschijf ontwikkelden Philips en Sony in 1984 een compact disk voor data, de CD-ROM (Compact Disc – Read Only Memory). De schijf had een opslagcapaciteit van 600Mb en werd een aantrekkelijke vervanger van online. De CD-ROM was in feite verpakte bandbreedte enerzijds en een megaboek anderzijds.

CD-ROM bleek een tijdelijke disruptieve technologie. Met name de wetenschappelijke online informatiediensten bekeken het fenomeen CD-ROM met de nodige argwaan. Deze diensten met voornamelijk tekstuele informatie, vnl. ASCII databanken, zagen de optische schijf als een aanval op hun dienstverlening. Zouden deze tekstuele informatiediensten alleen bestaansrecht hebben voor actuele informatie? Zou een bedrijf als Kluwer Rechtswetenschappen een combinatie van online en offline moeten maken, waarbij de online dienst beperkt zou worden tot de meest recente uitspraken en de rest van de jurisprudentie op CD-ROM zou worden gezet?

Maar er was meer aan de hand tussen 1985 en 1997: multimedia deed haar intrede in 1988. Natuurlijk waren er mogelijkheden om grafische werk, foto’s en muziek online te brengen, maar hiervoor waren geen standaarden en in veel gevallen was de capaciteit van de telefoonlijn te beperkt. De cd-rom werd een nieuwe drager voor een gecombineerde stroom van tekst, beeld en geluid. De cd-rom ving gewoon het gebrek aan bandbreedte op. Daarmee heeft de CD-ROM een belangrijke rol gespeeld bij de introductie van multimedia en interactiviteit, hetgeen de ASCII informatiediensten en videotexdiensten niet gelukt was. Deze diensten waren er potentieel klaar voor, want het zoeken in de tekstbestanden liep al via interactieve menustructuren. Maar in videotex waren de afbeeldingen hoekig en primitief en bovendien waren er voor beeld en geluid nog geen standaarden en compressietechnieken beschikbaar. Toen in 1990 een multimediastandaard voor pc's (MPC) werd aangenomen, werd cd-rom de drager voor een gecombineerde stroom van tekst, beeld en geluid.

Dit leidde ook tot een technologische formatenstrijd binnen de data compact disc wereld. Over het CD-ROM formaat was men het snel eens; in een ongewone korte tijd voor standaardisatieprocedures van formaten ontstond een industriestandaard, gevolgd door een ISO norm. Maar met de mogelijkheden van multimedia in het vooruitzicht ontstonden veel formaten, vnl. gericht op multimedia en huiskameramusement. De meeste hadden nauwelijks een kans van overleven.

Voor de grootste verwarring in de formaten, met name onder uitgevers, zorgde Philips met de compact disc interactive (CD-I), een formaat dat huiskameramusement moest brengen zoals films, spellen en documentaires. Philips richtte zelfs voor CD-i een uitgeverij van consumenten titels op, die in 1996 weer werd opgeheven. Voor een kleine verwarring zorgde Sony met de lancering van het elektronisch boek, bestaande uit een elektronisch leesapparaat en een mini-disc van 200Mb, maar die verwarring was ook in 1996 al weer van de markt verdwenen.

De CD-ROM is niet uit beeld verdwenen, maar is slechts een tijdelijke vervanger geweest voor het tekort aan bandbreedte. De CD-ROM heeft wel haar plaats gevonden als distributiemedium van software en persoonlijk archiefmateriaal, terwijl de CD-i de voorloper is geweest van de Digitale Video Disc (DVD). Online kwam in alle hevigheid terug in 1994 met de introductie van internet voor consumenten.