Bevroren online: CD-ROM (3)

In de hekgolf van het succes van de muziek-cd's in het begin van de jaren tachtig werkten Philips en Sony aan een data-cd. Uiteindelijk werd de capaciteit van 72 minuten muziek omgezet in 600Mb aan data. Deze data konden alleen worden uitgelezen en daaraan ontleent de schijf ook haar naam: CD Read Only Memory, ofwel CD-ROM.

Omslag van het boek The New Papyrus, 1986 (© foto Collection Jak
Boumans; boek eigendom Collection Jak Boumans)
 In 1985 werden de eerste CD-ROMs op de markt gebracht en een jaar later kreeg het schijfje publicitair veel aandacht dankzij de First Microsoft Conference on CD-ROM. Twee publicaties lieten de mogelijkheden van het schijfje zien: in het congresboek CD-ROM: The New Papyrus schetsten een aantal schrijvers de potentie van het medium en gaven een indicatie van het productieproces. Bovendien kreeg iedere conferentiebezoeker de CD-ROM Microsoft Bookshelf mee (ongeacht of de persoon nu een CD-ROM speler van indertijd 2000 dollar had of niet), die een verzameling naslagwerken voor de dagelijkse praktijk bevatte. Hoewel het schijfje in veel gevallen alleen als high-tech bierviltje te gebruiken was door het gebrek aan een speler, viel over de uitgeeffunctie van CD-ROM niet te twisten.

In Nederland werd het verschijnsel CD-ROM snel opgepikt. Dit kwam met name door de propaganda van Philips voor het medium. De eerste golf CD-ROMs van 1985 tot 1991 bestond voornamelijk uit tekstproducties voor de professionele markt. In 1992 kwamen multimedia CD-ROMs in zwang, voornamelijk voor de consumentenmarkt.

Promotie voor CD-ROM zoeksoftware van Dataware 2000 (© foto Jak Boumans Collection; CD eigendom Jak Boumans collection).

Ondanks de publiciteit bleef CD-ROM zich in de eerste twee jaar moeizaam ontwikkelen, aangezien de spelers van verschillende merken ieder een eigen interface hadden, waardoor CD-ROM publicaties gebonden waren aan bepaalde merken. Op voorbeeldige wijze werd hiervoor in minder dan een half jaar tijd een industriestandaard neergezet, High Sierra, die in een recordtijd uitgroeide tot de officiële internationale standaard ISO 9660. Dankzij deze normering kon bijna elke CD-ROM publicatie op elke willekeurige speler worden afgespeeld. Dit bracht met name het uitgeven van wetenschappelijke en professionele publicaties op gang.

Toen in 1991 de multimedia standaard (MPC) als industriestandaard werd aanvaard, kon de CD-ROM pas een echt consumentenproduct worden. Omdat CD-ROM voor algemene toepassing was, ontwikkelden fabrikanten  zoals Philips voornamelijk formaten voor de consumentenmarkt of nog specifieker voor de spellenmarkt zoals Sega en Nintendo. Zo kwam het dat tussen 1985 en 2002 een wonderlijke stoet van cd-formaten (combinaties van schijven, besturingssoftware, spelers en afspeelapparatuur) de revue passeerde. In Nederland is het meest bekende afwijkende format de CD-I van Philips geworden. Deze industriestandaard van Philips was bedoeld om een huiskamerproduct op de markt te brengen, waarop spelletjes en films konden worden vastgelegd.

CD-mediaformaten
Type                      pc/tv   Ontwikkelaar       Introductie                      Jaar                           

cd-rom                   pc        Philips/Sony          Wereldwijd                       1985

cd-rom XA            pc        Philips/Sony          Wereldwijd                       1988
Electronic Book    DS*     Sony                      Japan, VS (91), EU (92)   1990

cdTV                     pc        Commodore          VS, Europa                        1991

CD-i                      tv         Philips/Sony         VS (91), EU, Japan (92)    1991

Mpc                       pc        Mpc Council         Wereldwijd                         1991

Photo-cd                tv/pc    Philips/Kodak       Wereldwijd                         1992

VIS                        tv         Tandy/Microsoft   VS                                       1992

MMcd                    DS*     Sony                     Japan, VS (92), EU (93)     1992

Mega cd                 tv         Sega                     VS (92), EU (93)                 1992

Mpc2                     pc        Mpc Council         Wereldwijd                          1993

3DO                       tv         Electronic Arts     VS                                        1993

Amiga cd 32          tv         Commodore          VS                                       1993

Atari Jaguar           tv         Atari                      VS                                       1993

X-Eye                    tv         JVC                       VS                                       1994
Video cd                tv/pc    Philips/Sony          Wereldwijd                         1994
Play Station I         tv         Sony                      Japan (94), VS (95)            1994
Mpc3                     pc        Mpc Council          Wereldwijd                         1995
Sega Saturn           tv         Sega                       VS                                       1995
DVD                      tv/pc    Philips/Sony/         Wereldwijd                         1995

Playstation II         tv         Sony                       Japan (2001), rest (2002)   2001

XBox                     pc        Microsoft                USA (2001), rest (2002)    2001

Blu-ray                  tv         Philips/Sony           Wereldwijd                         2007

 

* DS = Draagbare speler

Bron: Electronic Media Reporting, 1995-2007