Bevroren online: e-Boek (6)



CD-media werden vooral gezien als verpakte bandbreedte, een goedkoop alternatief voor online. Maar het waren anderzijds ook megaboeken. De mogelijkheid van elektronische boeken was al vanaf 1971 verkend in het project Gutenberg van Michael Hart. In dit project werden klassieke boeken, die al in het publieke domein terecht waren gekomen, overgetikt en online beschikbaar gesteld. De opkomst van de PC, floppy disk en CD-ROM maakten andere distributievormen voor de klassieke werken beschikbaar.

Het lezen van een boek op de PC werd echter niet als een bruikbare optie gezien, en een CD-ROM-speler met leesvenster was, gezien de grootte en draagbaarheid, een onding. Sony borduurde voort op het succes van de audio discman. De ingenieurs van Sony ontwierpen in 1990 een discman voor data, met daarin een mini-CD van 8 cm diameter en 200 MB capaciteit als informatiedrager. Ze schreven er het content management systeem SEBAS (Sony Electronic Book Authoring System) bij. Het eindresultaat was een draagbaar apparaat voor elektronische boeken. Op de markt van mobiele apparatuur was dat een vrij uniek verschijnsel. Er waren notebooks op de markt, klein en handelbaar, zoals de Quincento van Olivetti en er was de voorloper van de Personal Digital Assistant (PDA), de Newton van Apple, maar deze waren bestemd voor de professionele markt. Sony maakte al snel duidelijk dat het zich met dit apparaat richtte op de markt van persoonlijk entertainment. De onderneming kaapte en passant ook de term Electronic Book.

Het leesapparaat van Sony kreeg de naam Data Discman. Het elektronisch boek, aangeduid als EB, stond op een minidisk van 200 MB. Het apparaat bevatte een toetsenbordje en een schermpje en woog aanvankelijk 450 gram. De eerste versie had geen aantrekkelijk ontwerp en was met een zwart/wit scherm zonder grijstinten allesbehalve uitnodigend. Latere versies, die vooral in Japan populair werden, waren lichter in gewicht, hadden een scherm met grijstinten of een kleurenscherm en een batterij die langer meeging.

De Data Discman als leesapparaat met een minidisk als informatiedrager. Op de
minidisk kon 200 MB aan data worden opgeslagen (© foto Collection Jak Boumans, E-boeken en e-reader eigendom Collection Jak Boumans)

  

Sony introduceerde het apparaat in 1990 in Japan en in 1992 in Europa. Enkele Japanse bedrijven zoals Panasonic waren ook bereid te investeren in hardware. Aangezien Electronic Book geen open standaard was, moest Sony zelf de ontwikkeling en verkoop van titels op gang brengen. Dat eerste werd gedaan door in elk land een Electronic Book Committee te organiseren waarin de uitgevers en softwareontwikkelaars zich verenigden. Al snel werden in de VS en Groot-Brittannië veel titels geproduceerd, voornamelijk elektronische versies van gedrukte boeken, en gesproken boeken waar men naar kon luisteren en tegelijk meelezen met de gesproken tekst. Ook kwamen er multimediaversies van encyclopedieën en gesproken multimediamenu’s van restaurants. Het boek Sliver werd als eerste Engelstalige roman op Electronic Book uitgebracht, zowel als tekstbestand en als gesproken bestand. In Duitsland had Bertelsmann de primeur met een multimedia encyclopedie op Electronic Book; voor ieder land was een paar seconden van het volkslied opgenomen.

(l) Hotels en Restaurants in Nederland, Elektroson, 1994 (© foto Collection Jak Boumans, CD eigendom Collection Jak Boumans) 

(r) Elektronisch handwoordenboek Engels EN NE, Van Dale Lexicografie, 1994 (© foto Collection Jak Boumans, CD eigendom Collection Jak Boumans)



(l) Elektronisch Groene Boekje, Sdu, 1994 (© foto Collection Jak Boumans, CD eigendom Collection Jak Boumans)
(r) Verschueren Groot Woordenboek met Het Juiste Woord, Uitgeverij de Standaard, 1994 (© foto Collection Jak Boumans, CD eigendom Collection Jak Boumans)

In Nederland werd in 1993 het Netherlands Electronic Book Committee (NEBC) opgericht. NEBC bestond uit vijftien uitgevers en softwarebedrijven die een tiental commerciële EB-titels zouden produceren. Op 12 maart 1994 werd de Sony EBG reader gelanceerd met een zestal Nederlandse titels van gidsen en woordenboeken en een promotiefilmpje. Sony hoopte op een verkoop van 1200 units van de Sony EBG.

Nederlandstalige EB titels 1993-1995

Titel                                                                    Uitgeverij

Winkler Prins Medisch Vademecum               - Bonaventura/Elsevier

Winkler Prins Poly Marketing Vademecum    - Bonaventura/Elsevier/

Winkler Pins Culinair Vademecum                 - Argus/Elsevier

PBNA Technisch Zakwoordenboekje              - PBNA/Elsevier

Hotels en Restaurants in Nederland                 - Elektroson

Elektronisch Handwoordenboek Engels          - Van Dale Lexicografie

Verschueren Groot Woordenboek/

Het Juiste Woord                                              - Standaard Uitgeverij

Het Groene Boekje                                           - Sdu

Reisgids Ierland                                               -  ANWB

Bron: Electronic Media Reporting, 1996

Sony trok in het najaar 1994 de stekker uit Electronic Book. In het destijds matige economische klimaat werd het geen verkoopsucces. Sony stopte abrupt met de ontwikkeling van titels. In de Benelux waren toen nog geen 1200 exemplaren van de Data Discman verkocht. Het NEBC hief zich eind 1994 op nadat Sony lopende contracten voor titelontwikkeling had verbroken. In Japan ging de verkoop van Electronic Book nog door tot 2001, het jaar waarin het Electronic Book Committee Japan werd opgeheven. Wereldwijd zijn tot eind 1995 slechts 356 Electronic Book-titels ontwikkeld.