Tussen de jaren
1982 en 2004 trad er een ijstijd op in online. Was online in begin van de jaren
zeventig een zoekmiddel geworden voor wetenschappers en werkers in de haute
finance, de entree van de PC in het begin van de jaren tachtig leidde tot
verwarring. Online voor de PC consument bestond in de VS, maar Europa koos met
videotex voor de televisie als afleverstation en niet voor de PC, die overigens
begin jaren tachtig nog vrij onbekend was. Bovendien was online in die periode
langzaam en het vaste geheugen van een PC klein. Deze leemtes werden ingevuld
met de CD Media. Toen in het eerste decennium van de 21ste eeuw de
snelheden van online snel begonnen op te lopen, de capaciteit van harde
schijven met sprongen omhoog ging en multimedia ook online ingeburgerd begon te
raken, was het duidelijk dat de ijstijd voorbij was.
Kijkend naar de
ijstijd, kan de vraag gesteld worden of er nog digitaal erfgoed van die periode te
vinden is. Natuurlijk is het niet zo lang geleden, dus er moeten nog wel wat
artefacten te vinden zijn. Maar zijn die representatief? De vraag kan
natuurlijk gesteld worden of er collecties van CD Media zijn te vinden met één
of meerdere bijbehorende databases. Theoretisch moeten er artefacten te vinden
zijn in het e-Depot van de Koninklijke Bibliotheek en bij het Nationaal
Archief. De vraag is echter wat hebben zij actief verzameld. VOF Electronic Media
Reporting heeft in het begin van de jaren negentig de Lijst Optische Media samengesteld
en een tweetal jaren uitgegeven in samenwerking met de branchevereniging
Nederlandse Vereniging van Informatiedienstenaanbieders (NVI). Deze lijsten
worden momenteel verwerkt met de database van Collection Jak Boumans. Kortom er
zijn een paar momentopnames beschikbaar, maar geen uitputtende bibliotheekbestanden
zoals bij boeken.
Als er nog
artefacten zijn, welke zijn verzamelwaardig? Er zijn een drietal criteria aan
te leggen:
a.
Technologie:
beeldplaat, CD-ROM, CD-i, elektronisch boek, DVD en Blu-ray;
b.
Omgeving:
wetenschappelijk/zakelijk, consumenten, cultureel
c.
Type
erfgoed: born digital, gedigitaliseerd erfgoed.
Ad a.
Technologie. In de technologie zijn alle artefacten vanaf beeldplaat tot
DVD-ROM interessant. CD-i Video, DVD Video en Blu-ray zijn niet interessant
aangezien deze media meestal optische dragers voor film zijn.
Ad b. Omgeving.
Minimaal zou in elk van de drie sectoren minimaal een productie bewaard moeten
worden om met een paar voorbeelden te laten zien hoe de media er in
verschillende omgevingen uitzagen. Interessant bij dit criterium zijn de
schijven geproduceerd voor de cultuursector door uitgeverijen en musea.
Ad c. Type
erfgoed. Digitalisering is gestart vanuit het kopiëren van tekstproducties. Zo
zijn de eerste mini-discs met elektronische boeken in Nederland geproduceerd
met tekstbestanden, bijvoorbeeld Van Dale Handwoordenboek EN/NE evenals het
Groene Boekje. In plaats van het zoeken via het alfabet waren bij deze
producties zoekmachines ingebouwd. In principe is dit gedigitaliseerd erfgoed. Later
zijn deze tekstproducties aangevuld met foto’s, tekeningen, video’s en
geluidsfragmenten zoals bij drie encyclopedieproducties die Nederland gekend
heeft: Encarta/Winkler Prins, Spectrum Encyclopedie en de Philips Interactieve
Encyclopedie. Hoewel DVD Video niet zo interessant is, blijft de DVD
proefproductie van ODME met de film The Netherlands van Bert Haanstra uniek als
voorloper van filmdragers.
(l) Spectrum Encyclopedie, uitgegeven door Uitgeverij Het Spectrum in 1995; (r) Interactieve Encyclopedie, uitgegeven door Philips Interactive, 1996; (londer) Encarta Encyclopedie, uitgegeven door Winkler Prins in 1998; (© foto's Jak Boumans Collection; CDs eigendom Jak Boumans Collection)
(l) Spectrum Encyclopedie, uitgegeven door Uitgeverij Het Spectrum in 1995; (r) Interactieve Encyclopedie, uitgegeven door Philips Interactive, 1996; (londer) Encarta Encyclopedie, uitgegeven door Winkler Prins in 1998; (© foto's Jak Boumans Collection; CDs eigendom Jak Boumans Collection)
Naarmate
multimedia in zwang kwam namen het aantal born-digital erfgoed artefacten toe.
Wetenschappelijk gebruikte Elsevier Science multimedia voor een interactieve
benadering van anatomie. Bovendien zijn een aantal CD-ROM producties voorlopers
geweest van internet sites zoals Escher Interactief. Ook werden combinaties van
online en CD-ROM gemaakt. Voor de tentoonstelling van Jheronimus Bosch in
museum Boijmans Van Beunigen in 2001 werd een online website (www.boschuniverse.com)
gemaakt door ZappWork en op een CD-ROM voor scholen een game van V2.
(l) Interactive anatomy, uitgegeven door Elsevier Science; (r) Escher Interactief, uitgegeven door A.W. Bruna; (londer) Jheronimus Bosch, uitgegeven in het kader van de tentoonstelling in het museum Boijmans Van Beuningen in 2001; (© foto's Jak Boumans Collection; CDs eigendom Jak Boumans Collection)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten