Viditel, voorloper van internet (2)

Op 28 januari 1980 maakte PTT Telecommunicatie de naam bekend voor haar voorgenomen informatiedienst op basis van videotex: Viditel (zie met behulp van de telefoon). De dienst zou gelanceerd worden op 7 augustus tijdens het vakantieseizoen In het geval dat er iets mis ging kon er snel gehandeld worden zonder teveel publicitaire schade; in het geval van een succes kon de PTT snel opschalen.

De lancering was gepland in het hoofdkwartier van PTT Telecommunicatie aan de Beatrixlaan in Den Haag. Neelie Kroes (nu nog EC commissaris Digitale Agenda; after all these years and all those technology changes!) zou de dienst openen. Maar aangezien zij op vakantie was in Friesland, bedacht de PTT een lancering van de dienst vanaf een jacht. Toen het moment suprême daar was, werden de televisiecamera’s en microfoons opgestart. Dit trok het elektriciteitsnetwerk van de PTT niet en het werd pikkedonker in de zaal. Het was een onheilspellend teken voor de toekomst van de dienst. Na een pauze van een kwartier, waarin Neelie Kroes naar Hotel De Wijnberg in Sneek werd gebracht, kon daar via eerder opgestelde apparatuur, de dienst worden gelanceerd. Een bericht was er ’s avonds in de radionieuwsdienst van zes uur en het nieuws van acht uur op televisie had ook een verslagje van die minuten met quotes van een PTT hoofddirecteur en Wim Stokla, de projectleider van Teletekst.

Viditel in de thuisomgeving (Collection Jak Boumans); Bureaumonitor met televisie, teletekst en videotex (© Foto: Jak Boumans Collection; apparaat behorend tot de Jak Boumans Collection)

Om de dienst op gang te krijgen, moest de PTT het-kip-of-het-ei complex ontlopen: genoeg apparatuur/gebruikers en genoeg informatie/informatieleveranciers. Zo kreeg iedere informatieleverancier 50 pagina’s in ruil voor een aangebrachte gebruiker. En dat was niet zo simpel, want de gebruiker moest zelf zijn eigen apparatuur betalen: een kleurentelevisie met ingebouwde teletekst chip kostte 1500 tot 2000 euro en een abonnement op een huurmodem vier euro per maand. De gebruiker betaalde uiteraard ook zijn eigen telefoontikken.

De dienst begon met 150 informatieleveranciers zoals de uitgevers VNU, Kluwer, Wegener, Tijl Data, maar ook de ANWB en Albert Heijn. En er waren zowaar een paar nieuwigheden Zo was er een eerste vacaturebank, Jobdata van VNU Intermediair, een echte paginatrekker; de dienst werd opgeheven in 1983. En de nationale lieveling KLM kreeg ineens concurrentie van het reisbureau Ad Latjes, dat KLM tickets uit het buitenland tegen een lagere prijs verkocht dan de KLM in Nederland. ANP was aanwezig met een persdienst. De Nederlandse dagbladuitgevers lanceerde Krantel; de site bevatte categorieën als die van de krant met Buitenland, Binnenland enz. en als er geen nieuws was in een bepaalde categorie dan stond er op de pagina: GEEN NIEUWS VANDAAG. Iets vergelijkbaars gebeurde bij BOEKDATA, een dienst die de nieuw verschenen boeken aankondigde: GEEN TITELS VANDAAG. En van de speciale effecten (zeven kleuren en blinken) werd driftig gebruik gemaakt, Zo had CB (toen nog Centraal Boekhuis) met Kerstmis een kerstboom met lichtjes in alle zeven kleuren, die ook nog allemaal blinkten.



 

 

1. Openingsscherm vacaturebank Jobdata (pagina 303); 2. Openingsscherm Economische Voorlichtings Dienst (EVD, pagina 246);

3. Openingsscherm ANP (pagina 200); 4. Openingsscherm Boekdata;

5. Openingsscherm KLM (pagina 747); 6 Openingsscherm James Telesuper, thuisservice van Albert Heijn. Foto's behorend tot de Jak Boumans Collection.

 

De opwinding was groot de eerste maanden. Directeur R. Post van Werner Electronics zei in een interview met vakbladen dat het bedrijf in 1981 5.000 decoders zou verkopen. Maar dit enthousiasme verliep naarmate de gebruikers druppelsgewijs binnenkwamen. Zakelijke gebruikers kwamen wel, maar consumenten bleven thuis. Eind augustus 1981 waren er 180 informatieleveranciers en 3.000 abonnees. Toen zowel de informatieleveranciers en de abonnees vanaf september 1981 het volle pond moesten gaan betalen zakte het aantal informatieleveranciers drastisch weg tot 130. Toch bleef de PTT positieve cijfers naar buiten brengen en maakte een klassieke PR fout: opgepompte cijfers. Deze truck werd door de redactie van Media-Info aan de kaak gesteld en leidde tot een intensieve discussie met het Staatsbedrijf der PTT.

 

De opgepompte cijfers hielpen niet en het was duidelijk dat Viditel een moeilijke weg had te gaan om consumenten aan te trekken. Dus werd er gezocht naar andere wegen zoals videotex over de kabel; een aantrekkelijk vooruitzicht in een dicht bekabeld land, maar de technologie moest nog ontwikkeld worden. Zuid-Limburg werd het gesubsidieerd proefterrein hiervoor. Een echte impuls kwam van de Postbank in 1986 toen de bank startte met elektronisch bankieren. Toch hielp het niet echt, want in september 1989 werd Viditel als dienst gestopt en vervangen door Videotex Nederland.
 

 

De omdoos met de demo diskette van Videotex NL. (Foto's copyright Jak Boumans Collection)

 

Waarom faalde Viditel? Er zijn een aantal redenen voor. Allereerst, mensen waren nog niet gewend aan elektronische informatiedistributie noch kenden ze de waarde van elektronische informatie en handel. Bovendien was er een perceptieprobleem: wat was het verschil tussen Teletekst en Viditel en hoe zat dat met de PC en de aanvankelijke incompatibiliteit? Ook de rol van de PTT als technisch manager, informatiebeheerder en promotor was een handicap. Bovendien was de dienst duur voor consumenten en niet goedkoop voor zakenlui.

Viditel was de eerste openbare online dienst in Nederland, open voor 24 uur per dag, 7 dagen per week en 365 dagen in een jaar. Dat in zichzelf was een sociale innovatie in een land, dat toen nog geen zondagskranten kende en waar geen vers brood te krijgen was op zondagmorgen.

Video over het Viditelsysteem:  www.youtube.com/watch?v=wg74YRcv4Tc