Eerste .nl roman 'opgegraven'

Op 10 maart plaatste de webarchivaris van de Koninklijke Bibliotheek (KB) een oproep op Twitter voor een exemplaar van de eerste Nederlandstalige roman, Roes der Zinnen, in 1994 geplaatst op internet. De roman is niet langer beschikbaar op internet, maar zou nog wel beschikbaar zijn op een floppy disc. Een speurtocht naar de floppy disc was van korte duur, want die was opgeslagen in mijn particuliere E-media collectie (CJB). Een speurtocht naar een floppy discspeler duurde langer. Maar op 25 juni 2020 is de inhoud van de floppy disc overgedragen aan het Webarchief van de Koninklijke Bibliotheek.

Foto van de floppy disc met omdoos en zegel. Op de disc heeft de auteur geschreven: dhr Bouman, 8/12/1994 en Marcel. De schijf werd overhandigd op een congres over Internet in de Reehorst te Ede, georganiseerd door het Multi Media Research Institute (MMRI).

De schrijver en zijn roman

De schrijver van Roes der Zinnen was Marcel Bullinga (1958-2019). Hij had in 1994 al elf boeken gepubliceerd waaronder de roman Jongensboek. Toen ontdekte hij internet. Zijn verkenningen op het nieuwe medium maakte hem nieuwsgierig en begon met het onderzoeken van toekomstperspectieven. Op XS4ALL was hij een van de eerste drie Nederlanders die een eigen site opzette. Nadat hij het manuscript van Roes der Zinnen aan verschillende uitgevers zonder resultaat aangeboden had, zag hij een internetproductie in het project, waarbij hij gebruik kom maken van nieuwe technieken zoals multimedia en hyperlinks en nieuwe distributietechnieken. Voor eigen rekening en risico produceerde hij de site http://www.xs4all.nl/~roesderz/ en bracht deze op 15 oktober 1994 online, vooruitlopend op een congres over het Elektronisch Boek, dat op 17 oktober 1994 in Rotterdam werd gehouden. Het boek Roes der Zinnen is nooit in gedrukte vorm uitgekomen en heeft nooit een ISBN uitgeversnummer gehad.

De roman

De roman is ‘een persoonlijke zoektocht naar extase’ en gaat over de ervaringen van een jongen, die als fotomodel en danser heeft gewerkt en nu op dit leven terugkijkt.  Deze zoektocht naar extase ontwikkelt zich in 52 hoofdstukken tekst, een vijftiental foto’s en een muziekfragment.

Elektronisch boek

Het tijdstip waarin de roman op internet gepubliceerd werd, was een warrige tijd voor de media. Verschillende elektronische informatiedragers vochten om de heerschappij: floppy discs, CD-media en online. Sinds 1982 was de digitale CD op het toneel verschenen, eerst met muziek (CD-Audio), toen met tekst (CD-ROM), daarna met multimedia (CD-ROM, CD-i, 3DO, CDTV) en in 1991 verscheen Sony met een mini-ROM voor het (multimedia) e-boek. De Amerikaanse Voyager Company experimenteerde met boeken, films en muziek op floppy discs, CD-ROMs en beeldplaten en werd vooral bekend door de Expanded Books, hypermedia boeken.  Online werd in diezelfde tijd geïntroduceerd als internet voor consumenten; in Nederland op 1 april 1993 door de provider XS4ALL. Er verschenen wel sites voor literatuur zoals de Opkamer en Forum, waar verhalen en novelles op werden gepubliceerd, maar geen romans.

Mediakeuze

Met internet werden nieuwe mogelijkheden voor een roman verkend. Er zijn twee series hoofdstukken: die van het verleden en die van nu. Behalve teksten zijn er foto’s van een vijftiental fotografen toegevoegd en is later een geluidsfragment voor een dansperformance toegevoegd.

Waarom in het nationaal webarchief

Literatuur recensenten hebben zich nooit gewaagd aan een recensie, maar dat kan ook zijn vanwege hun onbekendheid met de computer en internet. Marcel Möring stelde op het Elektronisch Boek congres, dat een boek, geproduceerd zonder een redacteur van een uitgeverij alleen maar leidt tot meer rotzooi; overigens zonder het bewuste boek te hebben gelezen. Rob van Erkelens van de Groene Amsterdammer noemt het een regelrechte draak.

Maar het was wel de eerste roman, die op .nl gepubliceerd werd en geen platte kopie van een gedrukt boek was. Het had multimedia (tekst, foto’s, muziek en een grafiek).

Bovendien had het een nieuwe distributieformule, waarbij het eerste hoofdstuk als uithangbord gebruikt werd, na bestelling van een floppy disc à 25 gulden een wachtwoord werd uitgereikt, dat toegang gaf tot de rest van de roman.

Wat is er tot nu toe opgegraven

-          52 tekstfiles van hoofdstukken;

-          4 tekstfiles voor copyright, opdracht, index en begin;

-          Grafische file met choreografie, thumbnails en logo’s;

-          Technische files: web (Cello) en Winsock, een programmaatje dat toegang gaf tot internet;

-          Een schermfoto, afgedrukt in een krantenartikel;

-          Een vijftal krantenartikelen, beschikbaar op Delpher.nl.

-          Vermelding van het bestaan van het boek in mijn gedrukte boek Toen digitale media nog nieuw waren – Pre-internet in de Polder (1967-1997) en in mijn blogposting.

Er ontbreken nog een vijftiental foto’s en een muziekfragment.

Een schermfoto uit de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC), 11 maart 1996 (Bron: Delpher.nl)

Wat kan het nationaal webarchief ermee?

Het webarchief kan de tekst en technische files opslaan en reproduceren, inclusief het zappen tussen hoofdstukken, van verleden naar nu en v.v. Een hedendaagse webbrowser kan Cello vervangen, aangezien de tekstfiles html gecodeerd zijn.

Maar met deze reconstructie van de tekstfiles is er nog niet de ervaring van de eerste publicatie, want de foto’s ontbreken en het muziekfragment. Naar deze ontbrekende multimedia assets wordt nog onderzoek gedaan in het privé archief van de schrijver.