De computer pioniers (m/v) van Nederland

Recentelijk ontving een aan de TU Delft gelieerd bedrijf 135 miljoen euro voor de ontwikkeling van een nieuwe generatie computers, de quantumcomputers. Het kan gezien worden als een renaissance van de computerbouw aan de universiteit en wetenschappelijke instellingen.

Over de vroegste computerbouw in Nederland is nu op YouTube is een film verschenen. De film is geproduceerd door Google en tot stand gekomen in samenwerking met het CWI, het nationaal onderzoeksinstituut voor wiskunde en informatica in Amsterdam. De Nederlandse film is tot stand gekomen met inhoudelijke bijdragen van informatica historicus Gerard Alberts (UvA), Paul Klint, research Fellow aan het CWI, en computerpioniers Gerrit Blaauw, Dirk Dekker en Jaap Zonneveld.  De film is beschikbaar via het Google Computing Heritage Youtube-kanaal, waarop Google al verschillende internetfilms produceerde met het doel het Europees informatica-erfgoed voor een breder publiek toegankelijk te maken en erkenning te bieden aan  de computerpioniers van vroeger.

Nederland had weliswaar met Philips een bedrijf met een elektronische achtergrond, maar de eerste Nederlandse computers kwamen van de universiteit. Vanaf 1952 bestudeerden wetenschappers niet alleen computers, maar begonnen ze die ook te ontwikkelen. Universiteiten en wetenschappelijke instellingen gingen ook computers bouwen.

De eerste computer in Nederland was de ARRA I (Automatische Relais Rekenmachine Amsterdam). Hij werd in Amsterdam gebouwd door het Mathematisch Centrum. Het was een machine die wekte met relais, door elektromagneten bediende schakelaars. In de praktijk bleek de machine niet echt bruikbaar. Bij de presentatie op 21 juni 1952 in aanwezigheid van de Amsterdamse burgemeester d'Ailly en minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen F.J. Th. Rutten aanwezig moest het apparaat een tabel met willekeurige getallen genereren, wat lukte, maar daarna heeft de computer de geest gegeven. De ARRA II uit 1954 werd wel een succes. De computer bevatte radiobuizen en, transistors en een ringkerngeheugen. Met deze computer werden met succes berekeningen uitgevoerd voor o.a. de Fokker vliegtuigfabriek en het Waterloopkundig Laboratorium. De ARRA I noch de ARRA II zijn bewaard gebleven. Daarna begonnen meer universiteiten en wetenschappelijke instituten zoals de TU Delft en TNO computers te bouwen en kwam vanaf 1958 een industrie op gang via het bedrijf Electrologica, dat later werd overgenomen door Philips.

Het filmpje is interessant. Niet alleen wordt er gesproken over hardware; ook wordt aandacht besteed aan de Nederlandse computerpioniers. Opvallend is het verhaal over de computervrouwen, slimme meiden die in het analoge tijdperk van de middelbare school werden gehaald om rekenproblemen op te lossen. In het computertijdperk werden deze vrouwen opgeleid tot programmeurs.