Een catalogus van de wereld

Niet veel mensen krijgen ooit de taak om een catalogus van de wereld te maken. In 1970 kregen een aantal redacteuren van de Grote Spectrum Encyclopedie (GSE) de opdracht om een catalogus van de wereld samen te stellen ten behoeve van een nieuw nasla(g)werk. Deze encyclopedie zou anders zijn dan de bestaande naslagwerken. Het zou een foto van de hedendaagse wereld moeten zijn en niet een naslagwerk vol met Griekse en Romeinse mythische figuren, maar met veel sociologie. Maar hoe maak je zo’n catalogus en breng je er orde in aan? In een gesprek met een bibliothecaris werden een classificaties aangereikt: de Dewey Decimale Code (DDC) of de Universele Decimale Code (UDC). De  DDC en de UDC bestonden beide uit negen allesomvattende categorieen. Met de UDC kon een document behalve in een categorie worden ondergebracht ook informatie over de inhoud van het document  door thematische trefwoorden ontsluiten. Uiteindelijk bleef bij de GSE de indeling van negen allesomvattende categorieen over. Binnen deze categorieen konden de lemma’s voor toekomstige artikelen worden ingevuld, waardoor een beeld van de verschillende disciplines ontstond en uiteindelijk een foto van de wereld in de zeventiger jaren ontwikkeld werd. (Intussen is er binnen de Nederlandse wetenschappelijke bibliotheekwereld een nieuw classificatieschema ontwikkeld: de NBC, Nederlands basisclassificatie).

UDC
Het classificatieschema UDC werd ontwikkeld door de Paul Otlet 1868-1944). Deze idealistische Belg hield zich zijn hele leven bezig met het catalogiseren van de wereld: hoe meer men classificeerde, hoe beter de wereld zou worden. Behalve het classificatieschema UDC ontwierp hij ook fiches van 12 bij 7 cm, waarop een classificatie geschreven kon worden. Naarmate men meer kaartjes had kon men deze thematische trefwoorden onderling verbinden en zou een catalogus van de wereld ontstaan. Uiteindelijk zou uit deze catalogus het Universele Boek, het boek van alle kennis, moeten ontstaan. Paul Otlet bouwde zo een catalogus op van miljoenen fiches en bracht deze met ondersteuning van de Belgische koning onder in de tentoonstellingsgebouwen van het Jubelpark in Brussel

Behalve een catalogus werd in het Jubelpark ook een kennismuseum ondergebracht, het Mundaneum. Hierin toonde Otlet zijn visie op de kennismaatschappij en hoe de fiches uiteindelijk ook elektronische met elkaar gekoppeld zouden kunnen worden. In het Jubelpark werd dan ook een telegraafkamer ingericht, maar ook een kamer met voor zijn tijd de nieuwste microfilm apparatuur. In de Tweede Wereldoorlog werd het archief met de fiches en de artefacten van het museum grotendeels vernietigd.

Voorloper van internet

Paul Otlet kan gezien worden als een pionier de kennismaatschappij en informatiemaatschappij. Internet heeft hij nooit gekend, maar toch was hij verkenner ervan. Hoewel de Amerikanen hypertext altijd toeschrijven aan Ted Nelson (hypermedia) en Vannevar Bush, maakte Otlet in 1934 een mechanisch hypertekst zoeksysteem met wieltjes en haakjes, dat de relevante kaartjes/links zou opleveren. Eigenlijk voorzag Otlet met zijn wereldcatalogus de zoekdienst Google op papier en is hij met 12 miljoen fiches ook de voorloper van Big Data.

© Mundaneum

Vandaag (25/6/2015) wordt in Bergen/Mons (België) het Mundaneum heropent met de tentoonstelling Mapping Knowledge in het kader van Mons, Culturele Hoofdstad van Europa en met steun van Google. De tentoonstelling is een interactieve reis naar de kern van informatie.

In 2014 is er een lezenswaardig boek over Paul Otlet verschenen onder de titel Cataloging the world, PaulOtlet and the Birth of the Information Age, geschreven door Alex Wright en uitgegeven als gedrukt boek en als e-boek door de Oxford University Press (ISBN 978-0-19-993141-5).