Mei 2015 - Bevrijding 1945

De Meimaand is weer voorbij; het 14e lustrum van de herdenking van de bevrijding ook. Allerlei nieuwe filmpjes zijn opgedoken en allerlei oorlogsdrama’s zijn weer uitgespeld. De oorlog speelde bij ons thuis een rol, aangezien ik onder brug van Arnhem in elkaar ben gezet en mijn ouders na een lange evacuatie hun huis leeggeroofd vonden en van de grond af opnieuw moesten beginnen. Voor hun levensverhaal zie  de site Tremele (bit.ly/1KcBJ2f).

Voor mij persoonlijk was er een flash-back bij de herdenking bij de Woeste Hoeve in Beekbergen, waar op 8 maart 1945 door de Duitse bezetter 117 mannen gefusilleerd als represaille voor de "aanslag" op Rauter, de hoogste Duitse politiegeneraal en hoofd van de SS in Nederland. In mijn jeugd ging ik bij mijn vader achterop de fiets en later op mijn eigen fiets mee naar de herdenking. Later liep ik in september een paar keer de Airborne mars mee.

Dit jaar is er ook een concrete herinnering aan de bevrijding in huis, een verjaardagscadeautje in de vorm van een bevrijdingsvaasje van ontwerper A.D. Copier. Maar er was meer. Ter gelegenheid van de Bevrijding 2015 had ik in mijn archief de Matla Agenda van het Haagsch Persbureau Matla opgediept. Aanleiding daartoe was de vernietiging van het fysieke archief van de de Matla Agenda, in 67 jaar opgebouwd door het Haagsch Persbureau Matla. 

‘Matla’ was decennia lang een begrip op redacties van kranten, tijdschriften en omroepen in Nederland. De Haagse journalist Jean Hubert Matla richtte in 1927 zijn ‘persbureau’ op. In feite was het een documentatiedienst; Matla verzamelde en archiveerde knipsels uit binnen- en buitenlandse kranten en tijdschriften. Tegen betaling konden journalisten die raadplegen. Ook gaf Matla een maandelijkse agenda uit: een overzicht van aanstaande jubilea, historische gebeurtenissen, verjaardagen van notabelen. Voor geabonneerde redacties een rijke bron voor gerecycled nieuws en curieuze achtergrondverhalen

In juni 2014 publiceerde het Persmuseum in haar nieuwsbrief Persmus een verhaal over het knipselarchief Matla in Den Haag. Dit bureau het Haagsch Persbureau verzamelde en archiveerde knipsels over zeer uiteenlopende onderwerpen in enveloppen, maar het verzamelde ook gegevens waar een agenda van gemaakt kon worden. Deze zgn. Matla Agenda was voor redacties van landelijke en regionale dagbladen en omroepbladen een wegwijzer voor opkomende onderwerpen. In het klein was het een papieren Google voor de Nederlandse pers met jubilea van instituten en bedrijven, jubilea van de geestelijkheid, emiraten, speelschema’s van orkesten en vastlegging van de feestdagen. Matla werd een begrip bij redacteuren en na zijn dood werd de zaak voortgezet door de dames Matla, twee medewerkers met een lange staat van dienst. Tot 1994 toen de dames zich pensioneerden en de zaak werd voor twee ton aan guldens verkocht aan het WIC, het Wegener Informatie Centrum, dat ook de archieven van de Sijthoff Pers en Haagsche Courant beheerde evenals een indrukwekkend Oranje archief. Maar deze archieven, inclusief het Matla Archief werden in 2011 overgedaan aan de Media Info Groep in Almere. Alles zou gedigitaliseerd worden, een absolute monsterklus, nog afgezien van het leggen van de vele miljoenen links. En na proefnemingen werd het project gestaakt, mede door een gebrek aan belangstelling uit de markt voor dit soort informatie. De enveloppen en kaartjes gingen een vuilcontainer in, behalve voor een kleine selectie van het meubilair en van de enveloppen en kaartjes, die naar het Persmuseum gingen. M.a.w. een archief opgebouwd in 67 jaar werd in een jaar tijd vernietigd. Door toeval was een aantal clusters uit de Agenda gedigitaliseerd en gered. Het cluster van de Tweede Wereldoorlog van 1 januari 1940 tot 31 december 1945 telt integraal 17.443 items.

Door toeval was een aantal clusters uit de Agenda gedigitaliseerd en gered. In 1995 werkte ik verschillende keren samen met het WIC en de relatie bleef bestaan. Tussen 2002 en 2004 kreeg ik van het WIC toestemming om met mijn Kloosterbrigade een paar jaargangen van de Matla Agenda op proef te digitaliseren. Het was monnikenwerk voor de Kloosterbrigade, bestaande uit Mary Boumans, Ton Driessen en José de Win. In totaal zijn er 54.000 items uit de Agenda overgetikt. Het cluster van de Tweede Wereldoorlog van 1 januari 1940 tot 31 december 1945 telt in totaal 17.450 items.

Van 1 tot en met 10 mei heb ik op de pop-up site  Digitaal Verleden 10 dagen van de Agenda gepubliceerd om interesse te wekken voor de Matla Agenda in de oorlogsperiode. LinkedIn en Twitter zijn gebruikt als sociale gangmakers. Ook is aandacht gevraagd bij de pers. Met een boodschap naar verschillende instanties heb ik erfgoedinstellingen geattendeerd op het bestaan van het oorlogscluster en de interesse van deze instellingen getest voor opname/bruikleen in hun collectie en/of toekomstige tentoonstellingen.

Er is aandacht gevraagd van:

- AD/Haagse redactie – geen reactie

- Villa Media – geen reactie

Het oorlogscluster is aangeboden aan:

- Het Persmuseum – reactie, geen actie

- Centrale Haagse Bibliotheek – publiceren geen berichten van derde partijen

- Haags Historisch Museum – geen reactie

- Museon en oorlogserfgoedinstellingen – geen reactie

- e-depot Nationaal Archief – geen reactie

- NIOD – bevestiging van bericht, geen reactie

- Stichting 40-45 – geen reactie

Behalve deze oorverdovende stilte, waren er drie bemoedigende reacties. De site is met toestemming gekopieerd door Ifthenisnow. De redacteur van deze site, Walter van Teeffelen, illustreerde de agenda items met tekeningen en foto's, beschikbaar op internet. Op LinkedIn liked Eric Ravesteijn, curator van het Vakbladmuseum, het initiatief. Ook is er een reactie gekomen uit de familie Matla. De man van een vrouwelijk familielid heeft een poos bij het Haagsch Persbureau Matla gewerkt en heeft nog enige documentaire informatie.

De site Digitaal verleden met 10 bevrijdingsdagen uit de Matla Agenda is verwijderd. De site was tenslotte bedoeld als een pop-up site ter gelegenheid van het 14e lustrum van de Bevrijding 1945. De intentie is om het oorlogscluster t.z.t. te publiceren, aangevuld met de andere 36.550 items. Meer informatie over de Matla Agenda en over bruikleen kan worden ingewonnen bij jak [at] euronet [dot] nl.