40 jaar eerste teletekstdemo

Het is 40 jaar geleden dat op 9 april 1973 een select gezelschap bijeen kwam om te kijken naar het  televisietekstsysteem van ITV, de Britse commerciële televisiezender. Voor de eerste keer werden 50 pagina’s getoond via de transmissietoren van Crystal Palace in Londen. Het was het begin van de televisietekstdienst onder de naam van Oracle (Optical Reception of Announcements by Coded Line Electronics).

 

Teletext, televisietekst, was een systeem ontworpen om nieuws in tekstvorm via een aangepaste televisie te verzenden, zonder dat het programma dat werd uitgezonden onderbroken hoefde te worden. Daarnaast kon het systeem tekstpagina’s koppelen aan televisieprogramma’s voor ondertiteling of vertaling. Voor de ontvangst op het televisietoestel was een aanpassing nodig, eerst via een opzetkastje en later via een ingebouwde chip. Teletext was een presentatieprotocol. Tekst wordt gepresenteerd op een stilstaande pagina van 24 regels van 40 tekens per regel in 7 kleuren (wit, rood, blauw, groen, geel, magenta en cyaan). De letters werden opgebouwd uit een mozaïek, wat ook mogelijkheden voor rudimentaire grafische illustraties). De pagina’s waren allemaal genummerd en bereikbaar via een boomstructuur. Bij de indeling van de teletekstpagina’s zette de BBC direkt de standaard voor de pagina-indeling, met pagina 101 voor de koppen van de nieuwsberichten en standaardpagina’s voor televisieprogrammagids, sport, weer en verkeer.

 

Het systeem werd uitgevonden door BBC ingenieurs. Op 14 december 1970 legde de BBC het concept van dit systeem vast in een intern memo en op 9 februari 1971 werd een patent aangevraagd op de nieuwe technologie die Teledata werd genoemd. De BBC kondigde op 23 oktober 1971 het komende televisietekstsysteem aan en gebruikte daarvoor de naam Ceefax (see facts).

 

Proefuitzendingen van de BBC vonden plaats vanaf 1974 en in 1976 startte de BBC met een officiële Ceefax-redactie. Twee redacties van de nationale commerciële zender ITV en de lokale commerciële, Londense zender LWT boden echter al vanaf 1974 als eerste televisie-organisaties televisietekstberichten aan.

In 1992 verloren de commerciële zenders hun franchise op de zender. Vanaf 1 januari 1993 nam Het consortium Teletext Ltd met o.a. Philips de televisietekstdienst over en verzorgde berichten tot 15 december 2009, toen het de dienst staakte vanwege het succes van internet. De BBC stopte haar televisietekstdienst op 31 december 2012.

 

Het Britse teletekstsysteem kreeg navolging in een reeks andere landen, waaronder Duitsland, Vlaanderen, Zweden, Denemarken, Oostenrijk, Australië en Hongkong. Frankrijk ontwikkelde een eigen systeem onder de naam Antiope (Acquisition Numérique et Télévisualisation d’Images Organisées en Pages d’Ecriture).

Al in 1976 had de Nederlandse publieke omroepwereld gekeken naar de Britse televisietekstdiensten en gekozen voor het Ceefaxsysteem, dat sinds 1974 door de BBC gebruikt werd. In januari 1978 werd in Nederland begonnen met het opzetten van een organisatie en het uitvoeren van experimenten. De latere afdeling Teletekst stond onder leiding van Wim Stokla, voormalig adjunct-hoofdredacteur van het Journaal. Op de Firato van september 1978 presenteerde de NOS de nieuwe dienst Teletekst aan het Nederlandse publiek. In het voorjaar van 1979 werden de eerste proeven uitgevoerd vanuit studio Irene te Bussum. Teletekst ging 1 april 1980 om 10.00 uur de lucht in als NOS-dienst van de gezamenlijke omroepen.