Een gebied als
digitaal erfgoed komt er echt bekaaid vanaf. In het wetsvoorstel komt het woord
digitaal niet eens voor. In de memorie van toelichting komt het woord slechts
vier keer voor en dan nog in een museale en administratieve context. Qua
reacties op het wetsvoorstel zijn er twee reacties (van de 79) van instanties,
die zich bezighouden met digitale duurzaamheid van erfgoed informatie. Zo is er
een voorstel om het e-Depot Nederlandse Archeologie onder te brengen bij Data Archiving
and Networked Services (DANS), een activiteit van de Koninklijke Nederlandse
Akademie voor Wetenschappen (KNAW). Een andere, te verwachtte, reactie komt van
de Digitaal Erfgoed Nederland (DEN), een stichting, die meer aandacht vraagt
voor het belang van ICT-standaardisatie en informatiebeleid voor behoud en
gebruik van digitaal cultureel erfgoed.
Wanneer gesproken
wordt over digitaal cultureel erfgoed, dan wordt dus eigenlijk gesproken over
digitale duurzaamheid in de sector cultuur (zie DEN rapport Nationale
Verkenning Digitale Duurzaamheid; juni 2009). Digitale duurzaamheid omvat de
volgende gebieden:
Born digital erfgoed: erfgoedmateriaal dat van origine al digitaal is,
zoals elektronische archieven, digitale kunst of foto’s die met digitale camera
zijn gemaakt;
Gedigitaliseerd erfgoed: erfgoed dat van origine niet digitaal is, maar
waarvan met digitalisering een reproductie is gemaakt;
Digitale informatie over erfgoed, bijvoorbeeld beschrijvingen,
detailfoto’s of digitale reconstructies van het erfgoedobject; de informatie
wordt meestal in een geordende vorm (bijv. een database) beschikbaar gesteld.
Digitaal in de
context van het DEN rapport is een nogal generieke term en betekent eigenlijk: duurzaam
dankzij digitale opslag, zodat kan worden geadministreerd en digitaal getoond.
Meer specifiek
valt onder deze term hardware, software, media en contentproducten (born
digital erfgoed). Jammer dat de Stichting Computer Erfgoed Nederland (SCEN;
site wordt vernieuwd) en de Stichting Telecommunicatie Erfgoed Nederland geen
reacties hebben ingestuurd om in de Memorie van Toelichting de term digitaal
erfgoed nader te specificeren als digitale duurzaamheid van erfgoed en het
nieuwe gebied van digitaal erfgoed, dekkend het ICT gebied, bestaande uit hardware,
software, media en content- en archiefproducten.
Het gebied van
digitaal erfgoed is een opkomend gebied en verdient aandacht. Er zijn een paar
rijks- en gemeentelijke instellingen, die reeds het woord digitaal erfgoed
kunnen spellen. Uiteraard zijn dat de rijksinstellingen Koninklijke Bibliotheek
(met e-Depot en KB Webarchief) en het Nationaal Archief (Archief 2020) voor
content- en archiefproducten en -diensten. Op het gebied van hardware hebben een
paar universiteiten (Universiteit van Amsterdam, Universiteit van Groningen, TH
Delft) hardware verzamelingen evenals het Museon, dat een collectie PCs van
1975 tot 1992 in depot heeft. Qua content heeft bijvoorbeeld het Amsterdam
Museum het archief van de Digitale Stad in beheer. Maar de grotere
verzamelingen hardware zijn in particulier beheer zoals Stichting
Computermuseum, Stichting Telecommunicatie Erfgoed Nederland en Het Tehuis voor
Bejaarde Computers, maar ook instellingen en bedrijven als ING, IBM, Belasting-
en Douanemuseum. Behalve hardware worden ook spellen bewaard o.a. in Bonami
Spelcomputermuseum in Epe. Kortom lovenswaardige initiatieven, maar onvoldoende
voor het behoud van erfgoed. Voor dit digitaal erfgoed is er geen virtuele noch
een fysieke centrale plaats in Nederland.
Bovendien moet geconstateerd worden, dat veel materiaal uit het ICT verleden reeds verdwenen is. Van de eerste publieke informatiedienst in Nederland, Viditel van de PTT, is geen site (of hoe heette de driecijferige rubriek ook al weer?) meer over; slechts een paar foto’s en een paar Viditelgidsen bij het Museum voor Communicatie geven een idee van de dienst. Wat is er over van de in Nederland geproduceerde beeldplaten, CD-ROMs, CD-i’s en elektronische boeken op minidisk? Heeft de KB de eerste roman in het Nederlands op internet, Roes der Zinnen van Marcel Bullinga of de eerste proef DVD met de film The Netherlands van cineast Bert Haanstra, geproduceerd door ODME in 1995?
Natuurlijk kan
niet alles opgeslagen worden. Hardware modellen volgen elkaar snel op. Tenslotte
waren de eerste PCs beschikbaar vanaf 1975 en nu zijn er nu meer tabletten dan
PCs. Maar ook de opslagmedia hebben een snelle opmars gemaakt: hard disc, floppy discs
in verschillende maten, CD-ROM en USB. En van Internet 1.0 zijn we naar
internet 2.0 gegaan en hebben internet 3.0 geprobeerd, maar die nummering
werkt al niet meer. En al die
verschillende versies van internetsites. Duidelijk is dat er selecties gemaakt
moeten worden, maar er moet ook ruimte zijn om de selectie tentoon te stellen
en de verhalen over pre-internet en internet te kunnen vertellen.
Voor reacties van instellingen die oproepen in de
Erfgoedwet meer aandacht te besteden aan digitale duurzaamheid, born digital
erfgoed en standaardisatie, waaronder DANS, EYE, Kunsten'92 en het Rijksmuseum,
zie https://www.internetconsultatie.nl/erfgoedwet/reacties.
Maar lees ook het blogbericht van
DEN.
