Reis NL online begon 40 jaar geleden

 Op 7 augustus was het 40 jaar geleden dat Viditel werd gelanceerd, de eerste publieke online informatiedienst in Nederland. Meer dan 2000 gebruikers zijn er via Twitter aan herinnerd.

 

Toeval

Toevallig op dezelfde dag vestigde de digitale archeoloog Euan Cochrane de aandacht op een artikel in de serie BBC Future met de titel Why there’s so little left of the early internet? Dat is natuurlijk een vraag die in Nederland ook al is gesteld o.a. door de Koninklijke Bibliotheek (KB) en De Waag. Als we XS4ALL als startpunt van internet in Nederland nemen en 1996 als eerste deponering van internetpagina’s, ook Nederlandse, in het Wayback Machine/Internet Archive, dan hebben we veel van het eerste internet materiaal verloren in Nederland. Gelukkig is er het nodige materiaal van de Digitale Stad gered en is de KB bezig met een reddingsactie van het vroege materiaal op XS4ALL. Maar uit die drie jaar zijn we veel content kwijt (wel hebben we nog een fragment met geluid van van een modem).

Dezelfde vraag geldt voor Viditel

Kijken we naar Viditel dan kunnen we concluderen, dat er digitaal helemaal niets van over is van de pagina’s en structuur; geen magneetbanden en geen harde schijven, niet bij PTT Telecom/KPN, niet in het depot van het Museum voor Communicatie noch bij toenmalige informatieleveranciers zoals Wehkamp, Albert Heijn of Economische Voorlichtingsdienst (EVD) van het ministerie van Economische Zaken. We kunnen dus niet meer zien hoe de eerste videotex studio’s pagina’s maakte en hoe zij de pagina’s structureerden zonder index, maar wel met paginanummers. De eerste rubrieken startten met een driecijferige openingspagina als stam, waaraan meercijferige takken met genummerde pagina’s werd gehangen. Maar de EVD publiceerde bijv. internationale aanbesteding en structureerde die door de pagina’s op datum te rangschikken. Bovendien was er slechts een rudimentaire grafische ondersteuning mogelijk; geen video, animaties en geluid. Maar van dit alles is er digitaal niets van over qua content en infrastructuur.

Zoekboom Viditel

Maar gelukkig hebben we nog foto’s van pagina’s, video’s, reclamemateriaal en Viditel gidsen (in de bibliotheek van het Museum voor Communicatie). Verder zijn er tijdschrift- en krantenartikelen met afbeeldingen.

Van belang voor digitaal erfgoed 

De vraag is natuurlijk of het jammer is dat er digitaal niets en analoog een schim over is van Viditel. In principe is dit geen vraag, want waarom wel webarchivering voor internet en geen archivering voor Viditel. Tenslotte was Viditel de eerste online informatiedienst in Nederland. En net zoals er geworsteld is met internet in de eerste jaren, zo is er in de aanloop naar Viditel (1978-1980) geworsteld met de technologie, content en marketing. Sterker nog voor de eerste keer werd het Nederlandse publiek geconfronteerd met 24/7 toegang tot digitale informatie, digitale informatiedistributie, elektronisch uitgeven, telewinkelen, telebankieren en het elektronisch spoorboekje. Een compacte reconstructie van Viditel zou niet misstaan in het nieuwe Media Museum dat Beeld en Geluid aan het opbouwen is.

Reconstructie 

Aan de hand van het analoge materiaal, de kennis van de Viditelveteranen (Ger Smit, Jonne van der Drift, Kees Rovers, Fred Kappetijn, Gustaaf van Ditzhuijzen, Dick Ahles) en materiaal uit het depot en bibliotheek van het Museum voor Communicatie zouden een paar rubrieken gereconstrueerd kunnen worden. Bovendien zou met behulp van teletekst input software, beschikbaar bij de omroepen, de compacte reconstructie gedigitaliseerd kunnen worden.

Als we er nu aan beginnen, zijn we in ieder geval op tijd om in 2030 de jongeren te vertellen over de 50 jarige reis van online in Nederland aan de hand van Viditel en Internet voorbeelden in het Media Museum, de opvolger van Beeld en Geluid.