Digitaal Antiek: Volkskrant Archief op CD-ROM

Mijn virtueel (Pre-)internet museum is weer uitgebreid. Dit keer met het Volkskrant Archief op CD-ROM.   De aanwinst bestaat uit drie originele schijven met  het eerste kwartaal,  het eerste halfjaar en de eerste drie kwartalen. Verder is er een kopie van het complete eerste jaar. En ze zijn allemaal nog  na 20 jaar afspeelbaar op een 32bit PC.

De schijven zijn geschonken door Ruud Broers, die destijds werkte bij Elektroson in Liempde als projectleider en daar de software schreef voor het laden van de Volkskrantbestanden. De database draait onder KRS KnowledgeSet software. De CD-ROMs bevatten het archief van 1 januari 1993 tot eind 1997. Een jaarabonnement kostte destijds 1.995 gulden (ca. 900 euro), excl. BTW. Behalve het archief van de Volkskrant legde Elektroson ook het archief van de Financieel Economische Tijd vast.

De aanwinst is een historisch artefact. De CD-ROM uitgave werd gedaan één jaar voordat internet zou losbreken. Bovendien vormde de CD-ROM uitgave het begin van de juridische strijd van journalisten en freelancers om een vergoeding te krijgen voor herpublicatie.

De lancering van de CD-ROM met het Volkskrant Archief gebeurde op het scharnierpunt van offline naar online. In feite laat de CD-ROM uitgave zien dat de nieuwe media afdelingen niet eens doorhadden dat internet er zat aan te komen. Dat is uiteraard niet verwonderlijk. Want In 1992 waren er nog slechts 239 bedrijven actief op EUnet. En in 1993 kwam de term internet  slechts 22 keer voor in artikelen, gepubliceerd  in Trouw. Maar in 1994 breekt publiek internet door met het project van De Digitale Stad. De Groene en NRC Handelsblad grijpen het project aan om op internet te gaan publiceren. Aan het einde van  1994 stelt het Eindhovens Dagblad haar archief beschikbaar met een door Philips ontwikkelde zoekmachine Rosetta. Toch blijven de CD-ROM versies voorlopig beschikbaar. Eind 1997 stopt de Volkskrant met de publicatie van haar archief op CD-ROM en gaat over op internet.

De CD-ROM van de Volkskrant werd ook de aanleiding van een rechtszaak. In 1997 begonnen drie freelancers, columnist Jan Mulder, muziekrecensent Hans Heg en filmrecensent Huib Stam een proces tegen de Volkskrant en de holding PCM. De uitgever, Pieter Broertjes, nu burgemeester van Hilversum, had geen toestemming gevraagd voor herpublicatie noch had de uitgever een vergoeding aangeboden. In de laatste dagen van de eeuwwende  gaf de rechter de drie freelancers gelijk en stelde een vergoeding van 68.000 gulden voor de freelancers vast evenals percentages voor vergoedingen voor herpublicatie op CD-ROM en online. De rechtszaak was slechts één van de vele rechtszaken tegen PCM, door Max Pam aangeduid als digitaal geklungel (HP\De Tijd, 28 augustus 2000). De jurist van PCM, Mr Michel Kramer, was overigens op de hoogte van de regels voor toestemming en vergoeding, aangezien die waren vastgelegd in een rapport door het Advocatenbureau Baker & McKenzie tijdens het project Central Station Nederland in 1996. "PCM is een olietanker die wat traag van koers verandert", zei de PCM-jurist in augustus 2000 na het verlies van de rechtszaak (Kranten.com).

PS Mocht u digitaal antiek in huis hebben, dan hoor ik graag. Windows XP heb ik nog.