Met Hypercard miste Apple het web

In de maand augustus is het 25 jaar geleden dat Apple de Hypercard op de Macworld Expo in Boston presenteerde. Op 11 augustus 1987 schreef Danny Goodman: It is not a database, but an informational browsing tool. En Der Spiegel schreef 25 jaar later (02.06.2012), met het voordeel van de kennis van nu, dat Apple met de Hypercard bijna het web had uitgevonden; het bedrijf maakte echter twee fouten.

De Hypercard was een softwareprogramma, waarmee de gebruiker tekst, beeld en geluid aan elkaar kon knopen. Ineens waren er links, zoeken in de volledige tekst en interactie; het klinkt nu niet echt opwindend meer. Maar besef wel, dat de browser met HyperText Make-up Language (HTML) pas in 1990 door Tim Berners-Lee werd ontwikkeld.

Dat het programma Hypertext bijzonder was, was vanaf het begin al duidelijk. Al jarenlang zwierf het begrip hypertekst en hypermedia rond in de digitale-mediawereld. Ted Nelson formuleerde in 1963 deze twee principes, nadat hij in 1960 in het project Xanadu een computernetwerk met een eenvoudige gebruikersinterface probeerde te creëren. Maar Apple beschouwde HyperText als programmatuur voor een gesloten databank. De softwareontwikkelaars miste daarbij de tweedeling tussen dataopslag en datarepresentatie en miste op deze manier de afslag naar websoftware. Apple vroeg bovendien $ 400 voor de productiesoftware, hetgeen de programmatuur een beperkte distributie gaf. In 2004 verdween de rubriek over HyperText en Hypercard van de Apple site; het web had gewonnen.

Toch bood HyperText een ongekende creatieve stimulans. In combinatie met het pas verschenen informatiedrager CD-ROM was HyperText een nieuw publicatiemedium. En er kwam een stroom van contentproducten met als eerste Whole Earth Catalog. Deze productie bevatte 2500 artikelen, 4000 foto’s, 2000 tekstfragmenten en 500 geluidsfragmenten inclusief vogelgeluiden. De gebroeders Rand en Robyn Miller publiceerden de avontuurproducties The Manhole en Cosmic Osmo. In het spel Myst werden voor het eerst Quicktime videos opgenomen.

Uniek was het gebruik van de HyperText kaart bij het Matthäus Evangelium van de Duitse pastoor Hanns-Johann Ehlen. Deze geestelijke was sinds 1984 bezig om de tekst te digitaliseren en te analyseren. In 1989 was de eerste Hypercard bijbel in het Duits gereed, gevolgd door een Hypercard studiebijbel, een liederenbundel en een godsdienstboek. Maar de Hypercard werd spoedig ingehaald door het World Wide Web, hetgeen bleek toen de Library of Congress de Hypertext presentatie van haar collectie American Memory overzette naar het web.

Parels van hypertext producties werden geproduceerd door de Voyager Company in Los Angeles. In 1989 publiceerde deze productiemaatschappij de CD Companion to Beethoven’s Ninth Symphony. Deze opname van het Weense Philharmonic werd dankzij HyperText begeleid door een interactieve analyse van de wetenschapper Robert Winter. Maat voor maat konden gebruikers het hele partituur volgen. Ook konden gebruikers informatie bekijken over het leven en werk van Beethoven. Van de CD-ROM werden meer dan 130.000 exemplaren verkocht. De kwaliteit van de productie was zo goed, dat Peter Bogdanoff, de programmeur en designer van deze CD-ROM nog steeds van mening is dat de onmiddellijke, interactieve muziek/audio ervaring ook nu nog niet op het web behaald kan worden.
 

(© Jak Boumans Collection)

De Beethoven CD-ROM kwam niet zomaar uit de lucht vallen. In 1984 Bob Stein en zijn toenmalige vrouw Aleen Stein kochten de rechten van twee klassieke films Citizen Kane en King Kongvoor $ 10.000 en begonnen een multimedia productiebedrijf. Ze begonnen met het uitgeven van de films King Kong en Citizen Kane op het Criterion Collection label; met het imprint Voyager focusde het bedrijf vooral op de onderwijskundige mogelijkheden van Hypercard.

In oktober 1991 verschenen de eerste Expanded Books, die elk $19.95 kostte: Alice in Wonderland met annotaties van Martin Gardner, Douglas Adams’ Hitchhiker’s Guide to the Galaxy (natuurlijk) en Michael Crichton’s Jurassic Park. In de Expanded Books kon men gemakkelijk navigeren, zoeken en aantekeningen maken. Met ezelsoren kon men pagina’s markeren en passages konden van een highlight worden voorzien

In totaal verschenen er zo’n 70 Expanded Books titels. Echte parels waren titels van A Hard Day’s Night, waarvan 100.000 exemplaren verkocht werden, tot Marvin Minsky’s Society of Minds en Who built America? tot Oscar Wilde’s The Picture of Dorian Gray. Jammer genoeg was in 1995 het Voyager avontuur voorbij. In 2004 verdween de rubriek over HyperText en Hypercard van de Apple site; het web had gewonnen.