Zuiderzee in de belangstelling

Wonderlijk al die aandacht voor de Zuiderzee, die niet meer bestaat. In september 2023 verscheen het boek met de krachtige titel Wereldzee in de polder. Tot nu toe verschenen dit jaar twee boeken over de Zuiderzee: een boek met de grootse titel De ontdekking van Holland (dit doet denken aan de Ontdekking van de hemel van Harry Mulisch!) en een boek De biografie van de Zuiderzee. En bij toeval ontdekte ik een zomerbijlage van Flevo Parool met De geschiedenis van het Zuiderzeegebied.

Arie Kok vertelt 25 verhalen uit de geschiedenis van het Zuiderzeegebied, waarin mensen centraal staan: van de watergeus die de Slag op de Zuiderzee (1573) overleeft tot de vroedvrouw van Schokland, van de haringvisserij tot de walvisvaart. Het boek eindigt met het sluiten van de Afsluitdijk in 1932.

 

Jan Brokken vertelt over de internationale kunstenaarskolonie rond het Volendamse Hotel Spaander.  Uit de hele wereld kwamen kunstenaars naar Volendam: ruim 1400 schilders, onder wie zo’n 200 vrouwen. Wat ze aan de Zuiderzee ontdekten waren de typisch Hollandse luchten en het destijds al beroemde Hollandse licht, maar ook verdraagzaamheid en openheid.

Een van de kunstenaars was de schrijver Franse Henry Havard. Hij bezocht in 1873 per boot de steden aan de Zuiderzee in gezelschap van de Kampense schilder Jacob Edouard van Heemskerck van Beest. Ook zij verbleven in Hotel Spaander, toen zij Volendam aandeden. De reis van Havard is vastgelegd in La Hollande  Pittoresque. Voyageaux Villes Mortes du Zuiderzee (1874), later vertaald in het Nederlands vertaald als Pittoreske reis langs de dode steden van de Zuiderzee. 

Deze reis kreeg anderhalve eeuw later navolging door de reis van Ronald Nijboer, Hij legde zijn reis vast in het boek met de titel Wereldzee in de polder.  Hij reisde Havard zo veel mogelijk na, maar werd gehinderd door de Afsluitdijk en verrast door het nieuwe land van de Noordoostpolder en Flevoland.

 

Voorpagina van de Flevo Parool bijlage (zomer 1987)

Bij het schrijven van een levensboek van een Almeerse scribent, kreeg ik een krantenbijlage uit 1987 in handen. Een unieke bijlage, want een jaar later was Flevo Parool als kopkrant van Het Parool opgeheven; te weinig abonnees en te weinig adverteerders. De zomerbijlage was een soort saluut van Het Parool ten afscheid van abonnees en adverteerders het oostelijk gedeelte van de ingepolderde Zuiderzee, Flevoland.

 

Almeerders kennen de Zuiderzee nu als het Gooimeer en Markermeer, een  slotgracht tussen het Oude en Nieuwe land . Zelf zie ik het Gooimeer als een slotgracht tussen het Muiderslot en  het (nog) niet afgebouwde kasteel van Almere.

Arie Kok, Biografie van de Zuiderzee, Omniboek; ISBN: 9789401916943

Jan Brokken, De ontdekking van Holland, Atlas Contact; ISBN: 9789045050157

Ronald Nijboer, Wereldzee in de polder, Harper Collins; ISBN: 9789402712759

40 jaar: gemeente Almere

Op 1 januari 1984 werd Almere met 33.037 inwoners (per 1 december 2023: 226.341 inwoners) officieel een gemeente met een gemeentewapen. Op 2 januari 1984 werd de burgemeester en de gemeenteraad geïnstalleerd. De installatie van twee leden van de Centrum Partij werd uitgesteld tot 16 januari. Die avond werden zij ondanks rellen alsnog geïnstalleerd. 

De naam van de stad

In 1959 besloot de regering om in plaats van de Markerwaard eerst van de Zuidelijke IJsselmeerpolder nieuw land te maken en daar woningen te bouwen. Dat besluit betekende niet dat alles verder rond was. Er waren nog een hoop haken en ogen, mitsen en maren. Want niets was vanzelfsprekend. Niet de locatie van de stad, niet de opzet, niet de (toekomstige) omvang en niet te vergeten: de naam.

De Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders (RIJP) gebruikte aanvankelijk de werknaam 'Zuidweststad' voor de nieuwe stad. Maar er waren ook alternatieve namen ('IJmeerstad', 'IJdrecht', 'Nieuw Amsterdam', 'Eemmeerstad' en 'Flevostad') in omloop. Op de naam Almere kwam men heel simpel. In 1970 stond de officiële naamgeving van de nieuwe stad op de agenda van RIJP. Tot in de marge van een vergadering RIJPdirecteur Otto zich afvroeg of Almere een goede naam was.

De naam Almere verwijst naar één van de vroegere aanduidingen van de Zuiderzee, waarvan het restant nu dus IJsselmeer heet. Almere betekent waarschijnlijk het grote meer, Aelmare. Deze naam werd voor het eerst genoteerd door de Angelsaksische missionaris Bonifatius in 753 tijdens een zendingsreis, terwijl hij over dit "binnenmeer" voer.

Een variatie op Aelmere was: meer of zee met aal (paling), kortweg: Palingmeer. Maar deze naam werd verworpen.

De naam Almere was de naam, die menigeen aansprak. Bijna iedereen was tevreden met de naam Almere voor de te verrijzen polderstad. Alleen de burgemeester van Alkmaar protesteerde. Zijn stad heette vroeger Almere, voordat het via Alkmere en Alkmare uiteindelijk Alkmaar werd. De Alkmaarse burgemeester kon de machinerie echter niet stoppen. RIJP besloot tot Almere als officiële naam. In 1971werd de nieuwe naam voor het eerst gebruikt.

 

Gemeentewapen Almere (foto: Gert Schutte)

Het wapen van Almere werd ontworpen door G.A. Bontekoe. Sinds 16 maart 1981 was dit wapen het officiële wapen van ZIJP (Openbaar Lichaam Zuidelijke IJsselmeerpolders). Toen Almere per 1 januari 1984 een gemeente werd, werd het wapen overgedragen aan de nieuwe gemeente als rechtsopvolger van ZIJP.

Het wapen staat bol van de symboliek. Allereerst zijn de kleuren van de stad Amsterdam heel herkenbaar. De kleuren keel (rood) en sabel (zwart) verwijzen namelijk naar deze stad, waarvoor Almere de ‘overloopgemeente’ was. Het hart van het wapen is goud. Dat is de kleur van het wapen van Ir. Lely, net als de witte lelie in het zeil. Zo eert het wapen de ingenieur die het grootse plan voor de afsluiting van de Zuiderzee ontwierp. Het schip is een kogge, een goederenschip, waarvan een vergaan exemplaar in 1986 in de Kruidenwijk is opgegraven. De twee schildhoudende zeepaarden symboliseren de band van Almere met het water. Het wapen is getooid met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels.

Installatie burgemeester en gemeenteraad

Installatie Han Lammers als burgemeester van Almere (Foto:  Collectie/Archief:  Fotocollectie Anefo nr. 932-8237)

Op 1 januari werd Almere officieel een gemeente. De eerste burgemeester Han Lammers, oud wethouder van Amsterdam en oud landdrost van het RIJP, werd op 2 januari 1984 geïnstalleerd als burgemeester. Dezelfde avond volgde de installatie van de  gemeenteraad, gekozen in 1983. De installatie van twee gekozen raadsleden van de Centrum Partij werd uitgesteld in verband met onzekerheid over hun woonplaats. Zij werden uiteindelijk op 16 januari ondanks rellen geïnstalleerd.  

Zie de video van de installatie van Han Lammers als burgemeester van de nieuwe gemeente Almere:  https://www.youtube.com/watch?v=DAKBCH_NVjE&t=3s

Deze video was tevens de openingsuitzending van Almere TV (Stadsarchief Almere)

Jak Boumans

 Schrijver De Allereerste Almeerder: Wim Leeman, een uitgave van Humanitas Levensboek.